Konumuz New York’un 1929 ekonomik buhran sonrası inşa edilen en yüksek Rockefeller binası olan ve günümüzde General Elektrik Holding binası olarak kullanılan Empire State Building üzerine.
Fotoğraf dünyasında bilinen ve büyük mimarlık bürolarının duvarlarını süsleyen nostaljik ikon olmuş “Gökdelenin tepesinde yemek yiyen işçiler” fotoğrafı hakkında birçok yazı çıkmıştır. Ben dahil bu fotoğrafın Belgesel Fotoğrafçı tarafından çekildiğini ve birçok değişik açıdan başkaca fotoğraflarla yayımlandığını yazmışızdır. Dolayısıyla hayat görüşlerimiz doğrultusunda birçok hikaye ile bu fotoğraf yorumlanmıştır. Burada en büyük payın L. Hine’ye ait olduğunu ciddi bir belgeselcilik olduğunun altını çizmişizdir.
Son yıllarda bu fotoğraf ve yemek yiyen işçilerin kimler olduğu araştırılmış ve yeni birçok soru ortaya çıkmış. Yani “Ya öyle değilse?” sorusu bu yazıyı bana yazdırdı.
Bilinenin aksine bir paylaşıma rastlayınca Cenk Mirat Pekcanattı ile görüştüm. New York Times’ta 2012 yılında yayımlanan yazının linkini verdi. Bir de Real Stories (Gerçek hikayeler) adlı 2017 yılında yapılan belgesel bir çalışmanın linkini verdi. Ben de yazının sonunda bu linkleri paylaşıyorum.
Bir yanda Lewis Hine binbir güçlükle bu inşaata girip 60-70 kat çıkıp yaklaşık 1000 metre yükseklikte hiçbir güvenlik önlemi almadan kahramanca akrobasi hareketleri yaparak çalışan işçilerin fotoğraflarını çekerek emeğin gücünü estetik biçimde gösterirken diğer yandan da patronların (Rockefeller) zalimliğini göstermesi olarak yüzlerce hikayeler yazıldı. Üstelik Lewis Hine’nin bu konuda fotoğraf albümleri de var (Men at work, The Empire state). Fotoğrafın çekim tarihi 1930 veya 1932 olarak değişik kaynaklarda yer alıyor.
Diğer yanda yani NY Times’taki makale ve Real Stories’teki çalışmayı izleyince büyük bir halkla ilişkiler senaryosu olduğu ortaya konuluyor. Aynı fotoğraf veya çok az açı farkıyla çekilmiş bir sürü versiyonu olan bu ikonik fotoğrafın arşivlerde anonim olarak kaydedildiği görülüyor. Belki daha fazla ama fotoğrafçılar olarak; “Charles Ebbets, William Leftwich, Thomas Kelley ve Lewis Hine” isimleri geçiyor.
Bu arada birbirlerini çeken fotoğrafçıların işçiler gibi akrobatik hareketlerle fotoğraf ve film çekerken görüntüleri de var. Aklıma halkla ilişkiler temelli bir çalışma olduğu geliyor. Rockefeller’in imaj danışmanları tarafından günün popüler ve gazeteci fotoğrafçıları çağrılmış, işçiler figüran olarak kullanılmış fotoğrafçı ordusu da bunları çekmiş. 20 Eylül 1932 yılında, bugün General Electric binası olarak bilinen Rockefeller merkezinde çekilen bu fotoğraf 2 Ekim 1932 yılında New York Herald Tribune’de yayımlanmış. Rockefeller merkezi inşaatının 69. katında çelik konstrüksiyon kiriş üzerinde öğle yemeklerini yiyen on bir işçinin bu fotoğrafı gazetede yayımlandığı sırada çok ses getirmiş.
Sonuç olarak bir fotoğrafçı ordusunun çektiği görüntüler Rockefeller’e verilmiş ya da satılmış. Fotoğrafçı isimleri kaydedilmeden envantere işlenmiş. Lewis Hine vermediği ya da alternatif olarak çektiği karelerden “Men at work” isimli albümünü bastırınca üzerine hikayeler uydurulup 80 yıl boyunca yalnızca Lewis Hine ait olan görüntüler olarak kabullenmişiz. Diğer fotoğrafçıların da isimlerini Wikipedia’ya yazdığımızda aynı veya benzer fotoğrafların fotoğrafçıları olarak görüyoruz.
Bu konuda araştırmalar halen sürüyor. Kim bilir nice ikon olmuş fotoğrafın da hikayesi başka olabilir. Örneğin Robert Capa’nın askerin vurulma anında çektiği söylenen fotoğraf gibi. Ama ne olursa olsun gerçeğin bilinmesinde yarar var.
Meraklısına linkler:
