Prof. Dr. Hakan YAMAN
Kızılötesi fotoğrafçılığında kullanılan sensör ya da film kızılötesi (KÖ) ışınlarına hassastır. Burada kastedilen yakın KÖ ışınlardır. Uzak olanları ancak termal görüntülemelerle kaydedilebilir.
Fotoğrafçılıkta kaydedilen ışık dalga boyları ise tahminen 400-700 nm arasında bulunmaktadır. Dalgaboyu 400 nm altında kalan ışık morötesi (ultraviyole), 700 nm üzerinde olanı ise kızılötesi (infraruj) adını alır (Şekil 1).
Şekil 1: Işığın Spektrumu
(Kaynak: https://socratic.org/questions/where-is-visible-light-located-on-the-electromagnetic-spectrum)
Analog kamera ile yapılan KÖ çekimlerde KÖ ’ye hassas film yanı sıra filtreler de kullanılır. Filtre kullanılmasının nedeni ise KÖ filminin gözle görünen ışığa da hassas olmasıdır. KÖ filtreleri kullanıldıklarında KÖ’ye özgü görüntüler elde edilir. Görüntülerde elde edilen bu etkiye, bu yöntemi icat eden kişiye atfen “Wood Etkisi” adı verilmiştir (Şekil 2).
Şekil 2a: Doğal Işıkta Görüntü
Şekil 2b: “Wood” Etkisi
KÖ fotoğraflarının üretimi 1900 yıllarının başında teknolojinin gelişimiyle mümkün olmuştur. Daha önce kullanılan gümüş halid emülsiyonları, KÖ dalga boylarındaki ışığı kaydedememekteydi. Robert W. Wood’un 1910 yılında geliştirdiği fotoğrafik baskı yöntemiyle ilk KÖ fotoğrafların basılmaları olanaklı olmuştur. Geliştirdiği deneysel filmi uzun pozlamak suretiyle manzara fotoğraflarında KÖ etkisi yaratmayı başarmıştır. Bu yöntem daha sonra özellikle hava fotoğrafçılığı ve astronomide kullanılmıştır. 1930’lı yılların sonlarına doğru popülaritesi giderek artmış ve 30’un üzerinde KÖ filmi üretilmiştir. Sinema sanayisi ise gece etkisi yaratması nedeniyle o yıllarda KÖ filmini sıkça kullanmıştır. 1940’larda ise savunma sanayisinde havadan kamuflaj tespiti amacıyla KÖ fotoğrafları kullanılmıştır. 1960’lı yıllarda ise psychedelic rock müziği tarafından keşfedilen KÖ fotoğrafları, birçok ünlü rock grubunun albüm kapaklarını süslemiştir.
Dijital fotoğraf makinelerinde bulunan sensörler ise KÖ ışığına çok duyarlıdırlar. KÖ ışığının netlemeye olumsuz etkisi, görüntü keskinliğini azaltması, kırmızı renk kanalını aşırı doygunlaştırması ve bazı tekstil dokularının görsel geçirgenliğini arttırması nedeniyle üreticiler tarafından fotoğraf makinesi sensörlerine KÖ engelleyicileri eklenmiştir. KÖ engelleyicisi olmayan makineler özel kullanıma ve izne tabi olarak üretilmekte ve satışa sunulmaktadır.
Sensörde bulunan engelleyici KÖ katmanı, doğrudan KÖ fotoğrafı çekimi için engel oluşturur. Filtre dahi kullanılsa uzun pozlamalar ( ort.30 saniye) gerektirir ve elde edilen görüntülerde gürültü ve hareket netsizliği bulunur. Ayrıca KÖ fotoğrafçılığı için üretilmemiş lenslerle çekilen fotoğrafların ortalarında sıcak noktalar oluşur (Şekil 3). Filtre kullanımının ise dijital fotoğraf makinelerinde otomatik netlemeyi olumsuz etkilemesi olasıdır. Otomatik netlemede kullanılan KÖ ışınları filtre tarafından soğrulur ve hedefe ulaşamalarına engel olur. Bu nedenle KÖ fotoğraf çekimi amaçlı netlemelerde manuel netleme önerilir.
Şekil 3: KÖ Çekimi Sonrası Merkezde Oluşan Sıcak Noktalar
(Kaynak: https://www.lifepixel.com/lens-considerations )
Dijital fotoğraf makinesi sensörlerinin, lenslerin vb. koşulların sorunlarını aşmak için, doğrudan KÖ çekimi yapmak için tasarımlanmış fotoğraf makineleri bulunur. Bu tür makinelerde KÖ engelleyici katman bulunmaz sensörlerinde. Görünen ışığı engelleyen bir filtre bulunur üzerinde. Filtre aynanın arkasında bulunduğu için bakaç ile gerçek görüntü alınır. Otomatik netleme çalışır, ancak yine de netlemede sapmalar olabilir, çünkü görünen ile görülmeyen ışıkların kırılmaları farklı olur.
Buraya kadar anlatılanlar fotoğraf makinesi sensörü ya da film üzerinde gerçek bir KÖ fotoğrafı oluşturma ile ilgili eylemleri kapsamaktaydı. KÖ fotoğrafına benzer efektler elde etmek için ise çekim sonrası görüntü işleme yöntemleri bulunur. Elde edilen bu görüntüler otantik olmasalar da benzeri görsel etkiler yaratır (Şekil 4-10). Bu konuda farklı fotoğrafçılar tarafından muhtelif yöntemler tarif edilmiştir. Yöntemleri incelemek için kaynakçada atıfta sıralanan websiteleri incelenebilir.
Sonuç olarak, KÖ fotoğrafçılığı bilimsel ve ticari alanlarda, hatta sanat eserlerinin incelenmelerinde kullanılan bir fotoğraf tekniği olmakla birlikte, amatör fotoğrafçılık ile uğraşanlar arasında da ilgiyle kullanılan bir fotoğraf tekniğidir. Analog fotoğraf makinesi ya da bu amaç için üretilen fotoğraf makineleri ile bu KÖ fotoğrafları üretilebilmek mümkündür, ancak artık yaygınlaşan fotoğraf işleme yazılımları ile de benzeri görüntüler elde etmek olasıdır. KÖ fotoğrafı üretiminde hangi yöntemin seçileceği tamamıyla fotoğrafseverin tercih ve zevkine bağlıdır.
Şekil 4: Sonradan İşlenmiş KÖ fotoğrafına benzer fotoğraf
Şekil 5: Sonradan İşlenmiş KÖ fotoğrafına benzer fotoğraf
Şekil 6: Sonradan İşlenmiş KÖ fotoğrafına benzer fotoğraf
Şekil 7: Sonradan İşlenmiş KÖ fotoğrafına benzer fotoğraf
Şekil 8: Sonradan İşlenmiş KÖ fotoğrafına benzer fotoğraf
Şekil 9: Sonradan İşlenmiş KÖ fotoğrafına benzer fotoğraf
Şekil 10: Sonradan İşlenmiş KÖ fotoğrafına benzer fotoğraf
Kaynaklar:
Annaratone M. A Gentle Introduction to Infrared Photography – Part 1. Erişim: http://www.infraredphoto.eu/gentleintro1 . Erişim Tarihi: 17.05.2019.
Archaeological Aerial Thermography and Near Infrared Photography. Erişim: http://www.armadale.org.uk/aerialthermography.htm. Erişim Tarihi: 17.05.2019.
Davidhazy A. Infrared pnhotography. Erişim: https://people.rit.edu/andpph/text-infrared-basics.html . Erişim Tarihi: 17.05.2019.
Williams R, Williams G. “Photography By Invisible Rays”. The Photographic Journal. Royal Photographic Society. 50 (10): 329–338.Erişim: http://medicalphotography.com.au/Article_04/06.html. Erişim Tarihi: 16.05.2019.
Digital Infrared Made Easy! Erişim: http://www.jimchenphoto.com/digitalirfaq.html . Erişim Tarihi: 17.05.2019.
Everything You Need to Know About Infrared Photography. Erişim: https://kolarivision.com/articles/ . Erişim Tarihi: 17.05.2019.
Harnischmacher C. Digital Infrared Photography: Practical Aspects. Erişim https://www.photovideoedu.com/Learn/Articles/digital-infrared-photography-practical-aspects.aspx . Erişim Tarihi: 17.05.2019.
Harte’s Digital Infrared Photography Blog. Erişim: https://digitalir.wordpress.com/2010/10/06/the-wood-effect-in-irphotography/. Erişim Tarihi: 17.05.2019.
Infrared and ultraviolet photography. Erişim: http://astrosurf.com/luxorion/photo-ir-uv3.htm . Erişim Tarihi: 17.05.2019.
Infrared Photo Effect With Photoshop. Erişim: https://www.photoshopessentials.com/photo-effects/infrared-photo . Erişim Tarihi: 17.05.2019.
Infrared photography. Erişim:http://www.wikizero.biz/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvSW5mcmFyZWRfcGhvdG9ncmFwaHk. Erişim Tarihi: 17.05.2019.
Infrared Photography. Erişim: http://vega.org.uk/video/programme/306 . Erişim Tarihi: 17.05.2019.
Infrared Photography (IR). Erişim: https://chsopensource.org/infrared-photography-ir/ . Erişim Tarihi: 17.05.2019.
John IR Photography: Getting started with infrared photography. Erişim: http://dpanswers.com/content/irphoto.php . Erişim Tarihi: 17.05.2019.
James L. The best infrared photography from around the world. Erişim: https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/photography/infrared-photography-awards-content-2019-nominees-a8835311.html
Kennedy M. How to Create an Infrared Effect in Photoshop. Erişim: https://digital-photography-school.com/create-infrared-effect-photoshop/. Erişim Tarihi: 17.05.2019.
Learn How To Take Infrared Photography. Erişim: https://www.nyfa.edu/student-resources/infrared-photography/ . Erişim Tarihi: 17.05.2019.
Lens Considerations. Erişim: https://www.lifepixel.com/lens-considerations . Erişim Tarihi: 17.05.2019. Erişim Tarihi: 17.05.2019.
Ramroop N. 3 Things You Need to Know to Get Started with Infrared Photography. Erişim: https://digital-photography-school.com/3-things-know-infrared-photography/ . Erişim Tarihi: 17.05.2019.
Vishneski B. Introduction to Infrared Photography . Erişim: https://photographylife.com/introduction-to-infrared-photography . Erişim Tarihi: 17.05.2019.
Vishneski B. How to Process Infrared Photographs. Erişim: https://photographylife.com/how-to-process-infrared-photographs . Erişim Tarihi: 17.05.2019.