Murat Germen’in “Masal” isimli sergisi açıldı ve 30 Ağustos 2021 tarihine kadar görülebilir.
Masallarda, yaşamakta olduğumuz hayat bağlamında ders alınacak içeriklere sıklıkla rastlıyoruz. Gerçek bir hikayeden yola çıkmıyor masal, ama gerçek dünyaya göndermeler yaparak “kızım sana söylüyorum gelinim sen anla”daki gibi dolaylı anlatılar içeriyor. Masallarda direkt olarak hiçbir birey, topluluk, halk hedef gösterilmiyor; bildiğimiz kimseye suçlu veya kahraman muamelesi yapılmıyor ama aslında hepimizin suçlu ya da kahraman olma potansiyeli olduğu ima ediliyor, anlatılıyor.
Anlatılar bazen anlık bakışlarda yakaladığımız kadar masum ve mahcup değiller. Çünkü anlatı bir öznel temsil, tasvir ve dolayısıyla kısmen ya da tamamen kurgu; kurgular ise, adı üzerinde, doğal ve nesnel olmak iddiasıyla yola çıkmıyorlar.
Aynı şeyi defaatle anlatırsan, anlatmak zorunda bırakılırsan her seferinde farklı anlatırsın. Bazı şeyleri çıkarırken diğer bazı yeni şeyler katarsın, olay kendi başına oynadığın bir “kulaktan kulağa” oyununa dönüşür. Polisler zanlılara çapraz sorgulama yaparken tekrar tekrar anlattırırlar, ki bir tutarsızlık yakalayabilsinler ve zanlının suçlu olup olmadığını çözebilsinler. Zanlının suçluya dönüşebilmesi için başvurulan şahadet süreci de benzer konumda. Şahitler gördüklerini birkaç kere anlattıklarında bazı tutarsızlıklar sergileyebiliyorlar.
Diğer yandan, hararetle paylaşmak istediğin bir deneyimi bireysel teşebbüsle anlatırsan allandırır, ballandırır ve süslersin, abartırsın. İnsanlar senin anlatımından sonra akıllarında kalan bir filmde olduğu gibi hissetsinler istersin. İyi anlatmak marifet sayılıyor, “ağzından bal damlıyor” deniyor bazı anlatıcılara. Bu tür anlatıcılar bir güven duygusu oluşturuyor dinleyicilerinde, ne dese inanacak hale gelebiliyorlar.
Bununla beraber, anlatı senden talep edilirse iş değişebilir. Gayriresmî de olsa sorgulanıyormuş gibi hissedebilirsin. Kendi isteğinle anlattığındaki kadar şevkli olmadığın için anlatıdaki süslemeler yerini eksiklikleri kapatan örtülere dönüşebilir. “Gerektiğinde” yani kendi içinde ihtiyaç duyduğun öz-meşrulaştırmayı devreye soktuğunda yalan bile söyleyebilir hale gelirsin.
Zamanımızın petrolü yani en değerli sömürü kaynağı olan kişisel/kitlesel verilerin görselleştirmesinde de güya nesnel ama aslen öznel anlatı söz konusu. Kafa karıştıracak kadar büyük, kapsamlı olan verilerin herkes tarafından kolayca anlaşılabilmesi için çeşitli basitleştirmeler yapılıyor. Bu süreçte birçok veri dışarıda bırakılıyor, özellikle de marjinal olanlar. Her türlü çeşidi kapsamayan ve çoğulcu olmayan bu görsel anlatı ise güdükleşiyor.
Ciddiye aldığımız ama aslında hiç güvenmememiz gereken haberler veya muktedirler, muzafferler tarafından yazılan bir roman kıvamındaki tarih de çeşitli filtrelerden geçiyorlar. Olayın içyüzünü anlayabilmemiz için gerekli birçok detay bize verilmiyor. Bu yüzden gerçekte ne olup bittiğini anlayamıyoruz; duyduklarımızın, okuduklarımızın, aktarılanların çoğu masal…
Murat Germen, 03.2021
Murat Germen – Masal
