Sanatta ünlü olmanın yolu sadece yaratıcılığınıza bağlı olmamakta, üyesi ya da tabi olduğunuz sosyal ağınız da önemli bir rol oynamaktadır.
Bunu teyit eden bir bilimsel çalışma bu savı doğrulamaktadır. Paul Ingram ve Mitali Banerjee’nin bu sene yayınlamış oldukları bir analizde buna yönelik önemli bulgular sunmuşlardır. Bu doğrultuda sosyal medya uygulamaları icat edilmeden çok seneler öncesi dahi sosyal ağının (Şekil 1) sanatsal çevrelerde ün kazanma konusunda önemli etkileri ortaya konmuştur.
Bu çalışma türünün ilk örneğidir ve yirminci yüzyılın erken döneminde eser vermiş olan soyut sanatçıları kapsamaktadır. Bu çalışmaya P Picasso ve W Kandinsky gibi çok ünlü sanatçılar gibi, adı sanı pek bilinmeyen toplamda 90 ressamın 2012 yılında Modern Sanatlar Müzesi’nde sergilenmiş olan (“Inventing Abstraction: 1910–1925” sergisi) eserlerin verileri esas alınmıştır. Yaratmış oldukları 7000 resimin yenilikçiliğini inceleyen bir bilişimsel ölçü geliştirilmiştir. Bu ölçü ile Google nGram corpus uygulaması ile ilintili olarak 95 yıllık süreyi kapsayan dönemi (1910-1925 yıllarında eser vermiş olan), beş dilde eserlerin yenilikçilikleri ile sanatçıların ünleri arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Ayrıca dört sanat tarihçisi eserleri elle puanlamışlardır. Ek olarak analizler ile sosyal ağların (Şekil 1) bireysel yaratıcı çıktı düzeylerine etkileri incelenmiştir. Yenilikçilikleri yüksek olan sanatçıların daha az ünlü oldukları anlaşılmıştır. Zirve yenilikçiliği olan sanatçıların, yenilikçilikleri değişken olan (inişli çıkışlı olan) sanatçılara göre daha ünlü oldukları anlaşılmıştır (örn. Picasso eserleri hep zirvede dolaşmıştır). Sanatçıların literatürdeki sahip oldukları ün ile yaratıcılıkları arasında bir ilişki bulunmamıştır. Sanatçıların ünleri ile sahip oldukları yerel sosyal ağ, yapay zeka analizi ile ilgisiz bulunmuştur. Hatta daha kosmopolit bir ağa sahip olan, yani sanat çevresi dışında başka sektörlerde tanıdıkları ve ilişkileri olan ve daha yaşlı bağlantıları olan sanatçılar daha ünlü olarak literatürde zikredildiklerine dair ipuçları bulunmuştur. Üst üste keşişim gösteren ya da tek düze (homojen) olan ağa sahip olanlar daha az ünlü olmuşlardır. Daha “çeşitli” bağlantıları olan sanatçılar kozmopolit akranları tarafından daha yaratıcı bulunmuş ve bu nedenle daha büyük üne kavuşmuşlardır.
Özetle, sanatta ün ile yaratıcılık arasında eskiden var olan doğrusal ilişkiye dair inanç, bu çalışma ile sorgulanır hale gelmiştir. Artık ünlenmek için yaratıcılıkta gösterilecek olan zirve performans önemli olmakla birlikte, ünlenmek için iyi bir sosyal çevre de önem arz etmektedir. Sosyal çevrenin ise dar bir sanatçı çevresinden öte daha değişik sektörlerde bulunan ve yaşça daha büyük sanatçıların bulunmasının yararlı olacağı kanaati oluşmuştur. Bu çalışma ünlenmenin aslında düşünüldüğünde daha karmaşık bir süreç olduğunu ortaya koymaktadır. Kozmopolit sanat çevrelerinde komisyoncuların da bulunması ünlenmeye katkıda bulunmaktadır. Örneğin, soyut sanatta eser vermiş olan iki kadın sanatçıyı ele alacak olursak, Vanessa Bell, Suzanne Duchamp’a göre bu çalışmada %17 oranında daha ünlü olduğu ortaya çıkmıştır. Çünkü Duchamp dar bir Dadaist çevre ile görüşürken, Bell Gertrude Stein’ın yer aldığı Londra Grubu ve Bloomsbury Grubu ile yakın ilişki içerisindeydi.
Kaynak:
Banerjee M , Ingram PL. Fame as an Illusion of Creativity: Evidence from the Pioneers of Abstract Art. HEC Paris Research Paper No. SPE-2018-1305. Columbia Business School Research Paper No. 18-74. Erişim: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3258318 . Erişim tarihi: 15.12.2019.
Banerjee M. Who Becomes Famous Among Creative Pioneers? A Large Scale Empirical Study of the Relationship Between Novelty and Fame Across Time and Space, with Daniel Kaplan. Erişim: https://mitalibanerjee.com/projects/. Erişim tarihi: 15.12.2019.
Columbia Business School. Fame Is Based More On The Company You Keep Than Your Creativity. Erişim: https://www.prnewswire.com/news-releases/fame-is-based-more-on-the-company-you-keep-than-your-creativity-300811025.html . Erişim tarihi: 15.12.2019.
Çeviren/Derleyen: Dr. Hakan YAMAN